De geboorte van een organisatie voor publiek risicomanagement (PRIMO)
Jack Kruf* | mei 2005
Vorige maand, op 1 april 2005, kwam het Executive Comittee van UDITE, het netwerk van gemeentesecretarissen en gemeentelijk algemeen directeuren in Europa, bijeen in Straatsburg om ‘publiek risicomanagement’ als nieuw idee te bespreken. De gemeentesecretarissen keken gezamenlijk naar een nieuw gepresenteerde aanpak, die Alan Vendelbo, president van UDITE, bovenaan de agenda had geplaatst.
Het was vanaf het begin van de bijeenkomst duidelijk dat allen geloofden dat de benadering de rol en functie van de gemeentesecretaris zeer versterken in het ondersteunen van de politiek, de maatschappij en de eigen organisatie. Actuele gebeurtenissen in de samenleving en het uit het niet in control zijn op budgetten en processen binnen tal van politiek-bestuurlijke projecten hebben het belang van proactief denken over publieke waarden, doelen en hun risico’s verhoogd. Hier volgt een korte persoonlijke impressie. Ik was erbij op deze dag.
Oriëntatie
Risico’s lijken overal op te duiken. Ze vertellen ons allemaal hoe kwetsbaar de samenleving is en hoe onze waarden onder druk en zelfs in gevaar komen. In hoeverre hebben we eigenlijk nog controle over het publieke domein? Dat was maar al te vaak de indruk van de bijeenkomst; gemeentesecretarissen voelen zich hierin alleen staan, zo was het gevoel. Maar stel je eens voor hoeveel organiserend vermogen en slagkracht zij zouden kunnen ontwikkelen door kennis en ervaring te bundelen en te delen!
Dit zou niet alleen een geweldige benadering zijn, maar ook een transformerende aanpak bieden, dit onder de paraplu van een nieuwe vereniging. Immers samen doen en slim samenwerken is daarbij het devies. Een vereniging met een echt Europese aanpak is niet alleen een geweldige kans voor het netwerk, maar eigenlijk ook een noodzaak. Gemeentesecretarissen uit Denemarken en Zweden deelden de eerste ideeën over een mogelijke aanpak. Het lijkt het begin van een collectieve inspanning.
“Een gecombineerde aanpak van meer zorg en precisie met betrekking tot het bedrijfsaspect van publieke organisaties én het publieke domein van burgers en de samenleving – twee slimme benaderingen van publiek risicomanagement in één.”
De belangen en rollen in de samenleving en de overheid worden steeds complexer en vragen om een geavanceerder bestuurssysteem dan er nu is. Gemeentesecretarissen worden voortdurend geconfronteerd met verschillende crises en de huidige ambities van politici, die vaak onuitvoerbaar, duur en ineffectief beleid voorstellen, helpen niet om balans te vinden. Het is hollen en stilstaan. Dit gebrek aan effectief bestuur belemmert bovendien innovatie in het publieke domein. De bijeenkomst leidde tot het gevoel: het is hoog tijd dit vraagstuk aan te pakken.
Stuurwiel
De toenemende diversiteit binnen onze samenlevingen in heel Europa vraagt om een geavanceerder ‘stuurwiel’. Anders kan het leiden tot fragmentatie, segmentatie en zelfs desintegratie van publieke waarden. Openbaar bestuur- bestuurders en managers – dient zich met geleidelijke snelheid, balans en intensiteit te ontwikkelen. Dat is nu niet het geval.
Openbaar bestuur heeft dus een update, wellicht een upgrade, nodig. Een essentieel element is het juiste beheer van risico’s (lees risico als potentiële schade aan een gekozen waarde) met betrekking tot de realisatie van publieke waarden, morgen of in de zeer nabije toekomst.
Gemeentesecretarissen voelden de noodzaak tot het meer inbouwen van intelligentie in het lokale bestuur. Het is in feite een gecombineerde aanpak van enerzijds meer zorg en precisie met betrekking tot het bedrijfsaspect van de eigen publieke organisaties, de gemeenten, en anderzijds het publieke domein van burgers en de samenleving – twee slimme benaderingen van publiek risicomanagement in één: de gemeente als organisatie en de gemeente als samenleving.
Deze benadering vereist de oprichting van een Europese vereniging die zich richt op holistisch waarde- en risicobeheer. Deze zou daarbij niet zomaar een concept moeten zijn, maar een collectieve inspanning. Ieders inbreng en deelname is daarbij cruciaal. Samen kunnen de vragen die voorliggen worden beantwoord: Welke factoren dragen bij aan een meer gedegen en succesvolle aanpak van openbaar bestuur? Welke uitgangspunten en beperkingen zijn essentieel voor de ontwikkeling ervan? En welke facetten van besturing moeten echte verder worden verbeterd om onze publieke risico’s goed te beheren? De gezamenlijke expertise en inzichten in dit proces zijn van onschatbare waarde.
Overtuiging
In het algemeen is er de collectieve overtuiging dat veel aspecten van de lokale overheid verder moeten worden ontwikkeld, geactualiseerd, gerepareerd, vernieuwd, gerestyled, herontworpen en geïnnoveerd. Dit blijkt bovendien uit de vele visies in artikelen, boeken en blogs en, nog belangrijker, uit de dagelijkse ervaringen van leiders, managers en wetenschappers in het publieke domein.
“Kunnen we met het momentum van de bijeenkomst in Straatsburg collectief transformeren naar dat hogere niveau van collectieve intelligentie?”
Verdere studies met betrekking tot de nieuwe vereniging moeten zich ook richten op de wetenschappelijk geaccepteerde identificatie van kritische interfaces, percepties, methoden en instrumenten binnen het publieke domein van onze samenleving en haar omgeving vanuit een management- en bestuursperspectief. De wetenschap van het openbaar bestuur lijkt echter achter te lopen op deze behoefte.
Het is essentieel om te verdiepen op hoe publieke leiders omgaan met waarden en risico’s met behulp van moderne en bewezen theorieën, feiten en modellen. Dit zou gemeentesecretarissen een algemeen geaccepteerde aanpak kunnen geven, mogelijke een gecertificeerde standaard. Dat zou geweldig zijn. Nu is er niets van dien aard en is het elk voor zich.
Het is interessant om te onderzoeken in hoeverre publiek risicomanagement en -bestuur verbeterd kunnen worden door een ‘hoger, meer gezamenlijk standpunt’ in te nemen met de bewezen wetenschap en technologie als ondersteuning. Daarmee -zo is het gevoel van de bijeenkomst – is er het gevoel van beter bij te kunnen dragen aan begrip voor en acceptatie van goed, slank en effectief bestuur.
Kunnen we het momentum van de bijeenkomst in Straatsburg collectief benutten om te transformeren naar dat hogere niveau van collectieve intelligentie? Er ligt veel werk voor de Europese organisatie UDITE om deze weg te vinden. Verbeteringen in het openbaar bestuur zijn hard nodig en zeer gewenst. Het is een uitdaging om tegelijkertijd zorgvuldig én ondernemend te zijn om crises en verlies te voorkomen. Er is sterk het gevoel om gezamenlijk te moeten werken aan het hersel van vertrouwen in de overheid, dit vanuit het perspectief van burgers en bedrijven. Risicomanagement kan daarbij helpen.
Op weg
De bijeenkomst in Straastburg maakt duidelijk dat het de eerste taak is van de gemeentesecretaris om in te kunnen spelen op de diversiteit aan trends en ontwikkelingen om en in de gemeentelijke samenlevingen, die als kansen en bedreigingen hen afkomen. Het is cruciaal om de sterke en zwakke punten van de gemeentesecretaris zelf, van de burgemeesters, wethouders, van de gekozen raden en van de gemeentelijke organisaties te kennen en te matchen met ambities en plannen. Er is dat gevoel: “Ook wij zullen moeten veranderen. We zijn op weg”.
*Jack Kruf is lid van de UDITE Executive Committee, Nederland vertegenwoordigend vanuit de Vereniging van Gemeentesecretarissen (VGS). Hij is gemeentesecretaris van de gemeente Roosendaal.
Dit artikel is gepubliceerd voor het netwerk van gemeentesecretarissen in Nederland én Europa. Er is tevens een Engelse versie beschikbaar.
PRIMO Res Publica 