De Deskundige Overheid

Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid | februari 2023

De roep om meer regie en inhoudelijke sturing bij de overheid is door dossiers als de coronapandemie, volkshuisvesting en energietransitie de laatste jaren steeds luider geworden. Er bestaan twijfels of de overheid nog wel beschikt over voldoende kennis en deskundigheid om die meer inhoudelijke en sturende rol te vervullen.In de afgelopen decennia is veel kennis bij de overheid verloren gegaan.

Volgens de Raad voor het Openbaar Bestuur in hun rapport Gezag herwinnen (2022) heeft de overheid anno heden te weinig inhoudelijke expertise en ervaringsdeskundigheid in huis, en leunt zij te veel op externe adviesbureaus. De Raad voor het Openbaar Bestuur adviseert daarom te investeren in de bekwaamheid, betrouwbaarheid en betrokkenheid van de overheid en presenteert een agenda voor het herwinnen van gezag. 

Dit adviesproject De Deskundige Overheid is ontstaan vanuit de zorg voor de gepercipieerde tekorten waarmee Nederlandse overheden hun taken uitoefenen en maatschappelijke opgaven tegemoet treden.

Behoefte

Vandaag de dag wordt weer gepleit voor een overheid die actief een inhoudelijke en sturende rol speelt. Welke kennis en set aan competenties is daarvoor nodig. Gezien de grote opgaven waarvoor overheid en samenleving staan, wat is het (type van) deskundigheid die de overheid in ieder geval (weer) in huis moet hebben? En hoe zorgen we ervoor dat de overheid niet alleen goede mensen in dienst heeft en houdt, maar ook zo is ingericht dat die kennis en kunde daadwerkelijk effectief worden ingezet? Bij deze vragen richt de WRR zich op zowel de landelijke overheid als de lokale overheid.

Dimensies van deskundigheid

Om goed te kunnen functioneren, moet een overheid van de hoed en de rand moet weten – in termen van vak-, veld-, proces- en uitvoeringsexpertise – en die kennis ook doorwerken in het beleid dat zij voert. De volgende dimensies van deskundigheid worden onderscheiden:

1. 1. Vakdeskundigheid: Professionele kennis over de objecten eninstrumenten van beleid, inclusief kennis van werkzame interventiesen passende institutionele of bestuurlijke arrangementen.
   2. Velddeskundigheid: Kennis van hoe een beleidsveld in elkaar zit,waaronder het krachtenveld van relevante actoren en de situatie enleefwereld van de betrokken professionals en burgers.
   3. Procesdeskundigheid: Kennis en vaardigheden om een dossierverder te brengen, en om duurzame samenwerking tot stand te brengen in een configuratie van actoren met tegengestelde belangen.
   4. Uitvoeringsdeskundigheid: Kennis en vaardigheden met betrekking tot implementatie- en uitvoeringsprocessen bij complexe opgaven met vele actoren, onderaannemers en systemen.

Wijzen van onderzoek

Een wijze van onderzoek, is om te kijken naar situaties waar het misgaat in de beleidsvoering en op zoek te gaan naar de aard, rol en oorzaken van deskundigheidstekorten en onevenwichtigheden. Een andere wijze is om successen te bestuderen en te bezien in hoeverre en op welke manier de organisatie en het gebruik van deskundigheid in de beleidsvoering daarbij een rol hebben gespeeld. Beide invalshoeken worden in het adviesproject gehanteerd.